Poradnik dla nauczyciela

Objawy dysleksji u uczniów szkół ponadpodstawowych


Trudności w nauce można zaobserwować na różnych przedmiotach szkolnych, zależnie od utrzymujących się dysharmonii rozwojowych. Uczeń pracuje niewspółmiernie do osiąganych wyników szkolnych; często uzyskuje wyniki znacznie poniżej swoich możliwości. Poniżej przedstawiam bardzo szeroki zakres symptomów trudności w uczeniu się, jednak nie wszystkie one występują jednocześnie. Zależnie od patomechanizmu trudności w czytaniu i pisaniu (zaburzeń rozwoju określonych funkcji) uczeń ma inną konstelację objawów, na przykład zaburzenia funkcji językowych utrudniają uczenie się języków obcych, nie powodują natomiast kłopotów w geometrii, orientacji na mapie itp., które zależą od dobrego rozwoj u funkcj i wzrokowo-przestrzennych.

Język polski
Czytanie:
* wolne tempo czytania (czasem jedyne objawy trudności w czytaniu), trudności ze zrozumieniem i zapamiętaniem czytanego tekstu;
* niechęć do czytania długich tekstów i grubych.
Pisanie:
* nieprawidłowa pisownia - dominują błędy ortograficzne pomimo znajomości zasad pisowni (czasem jest to jedyny rodzaj pisowni);
* trudności z organizacją tekstu (pisanie wypracowań);
* robienie błędów gramatycznych;
* trudne do odczytania odręczne pismo.

Języki obce:
* trudności z poprawnym pisaniem pomimo dobrych wypowiedzi ustnych;
* trudności z budowaniem wypowiedzi słownych;
* trudności z zapamiętywaniem słówek;
* trudności z odróżnianiem podobnych wyrazów;
* nieprawidłowa wymowa;
* trudności z rozumieniem i zapamiętywaniem tekstu mówionego lub nagranego na taśmę;
* kłopoty z zapisem wyrazów w poprawnej formie gramatycznej.

Matematyka
Arytmetyka:
* błędne zapisywanie i odczytywanie liczb wielocyfrowych (z wieloma zerami lub miejscami po przecinku);
* przestawianie cyfr (np. 56-65);
* trudności z dodawaniem w pamięci;
* nieprawidłowa organizacja przestrzenna zapisu działań matematycznych, przekształcania wzorów;
* odwrotne zapisywanie znaków nierówności;
* nieprawidłowe odczytywanie treści w zadaniach tekstowych;
* nieprawidłowe sporządzanie wykresów funkcji.
Geometria:
* trudności z zadaniami angażującymi wyobraźnię przestrzenną;
* niski poziom graficzny wykresów i rysunków.

Biologia
* trudności z opanowaniem terminologii (dłuższe nazwy, nazwy łacińskie);
* problemy z organizacją przestrzenną schematów i rysunków;
* trudności z zapisem i zapamiętaniem łańcuchów reakcji biochemicznych;
* trudności z opanowaniem systematyki (hierarchiczny układ informacji).

Chemia
* nieprawidłowe zapisywanie łańcuchów reakcji chemicznych;
* problemy z opanowaniem terminologii (np. nazwy i symbole pierwiastków i związków chemicznych);
* trudności z zapamiętywaniem danych zorganizowanych przestrzennie (np. tablica Mendelejewa).

Geografia
* trudności z czytaniem i rysowaniem map;
* trudności z orientacją w czasie i przestrzeni (wskazywanie kierunków na mapie i w przestrzeni; obliczanie stref czasowych, położenia geograficznego, kąta padania słońca itp.);
* trudności z zapamiętywaniem nazw geograficznych.

Historia i wiedza o społeczeństwie
* trudności z zapamiętywaniem nazw i nazwisk;
* zła orientacja w czasie (chronologia, daty);
* trudności z orientacją na mapach historycznych.

Sztuka
* trudności z czytaniem nut;
* trudności ze szczegółowym analizowaniem obrazów;
* trudności z rysowaniem (rysunek schematyczny, uproszczony) i organizacją przestrzenną prac plastycznych.

Wychowanie fizyczne
* trudności z opanowaniem układów gimnastycznych (sekwencje ruchowe zorganizowane w czasie i przestrzeni);
* trudności w bieganiu, ćwiczeniach równoważnych;
* trudności w opanowaniu gier wymagających użycia piłki (tenis ziemny i stołowy, siatkówka, koszykówka itp.);
* niechęć do uprawiania sportów wymagających dobrego poczucia równowagi (deskorolka, windsurfing, snowboard itp.).


WSKAZÓWKI do pracy z uczniem dyslektycznym


Podstawą prawną jest zarządzenie nr 29 MEN z 200 lr(Dz.U.nr.29/200 l, poz.323,rozdz.2 § 6).

Władze oświatowe zalecaj ą by uczniów z fragmentarycznymi deficytami rozwojowymi traktować w sposób zindywidualizowany w procesie dydaktyczno - wychowawczym zarówno w zakresie wymagań jak i oceniania.

l. W sposobie oceniania uczniów dyslektycznych powinno uwzględnić się różnorakie czynniki wpływające na jakość pracy i docenić włożony wysiłek, a me tylko uzyskany efekt; ocena w głównej mierze powinna dotyczyć poprawności odpowiedzi ustnych a prace pisemne oceniać przede wszystkim na podstawie ich treści (strony merytorycznej).W stosunku do tych uczniów - również w klasach starszych - powinno się w zasadzie stosować dodatkowo ocenę opisową.
2. Nie należy ograniczać możliwości i zainteresowań humanistycznych uczniom u których jedynym mankamentem jest dysortografia.
3.Wszelkie sprawdziany pisemne sąniez0ykle stresujące dla uczniów dyslektycznych - w związku z tym konieczne jest wydłużenie limitu czasu na pisanie sprawdzianów~ ocenianie na jednakowych prawach brudnopisu i czystopisu; zastąpienie pisania ze słuchu pisaniem z pamięci.
4.Ze względu na występującą dysleksję nie należy odpytywać uczniów z czytania głośnego przed zespołem klasowym.
5. W przypadku dysgrafii należy umożliwić uczniowi przygotowywanie części prac z pomocą komputera lub maszyny do pisania.
6.U uczniów z poważną dysgrafią wskazane jest zastąpienie niektórych sprawdzianów pisemnych - sprawdzianami ustnymi.
7. Wskazane jest kierowanie procesem samokształcenia i samokontroli, wyrabiania nawyku pracy ze słownikiem i uzmysławiania praktycznej wartości korzystania z zasad i reguł ortograficznych.
8. W sporadycznych przypadkach zezwolić na korzystanie z kalkulatora na lekcjach matematyki, fizyki, chemii.


Jak nauczyciel może pomóc uczniowi z dysleksją - wskazania szczegółowe



1.Posadzić ucznia blisko siebie - aby móc obserwować i pomóc gdy będzie miało trudności - dziecko siedzące blisko lepiej koncentruje uwagę; dziecko chętniej zwróci się o pomoc gdy nie musi przechodzić przez całą klasę - (szczególnie ważne w odniesieniu do uczniów młodszych).
2.Nauczyciel powinien wyraźnie pisać, w przypadku młodszych uczniów zwracać uwagę czy nadążają z pisaniem.
3.Sprawdzać poprawność zapisu, co jest przedmiotem pracy domowej - dzieci te mają tendencję do zniekształcania informacji, np. strona 36 zamiast 63.
4.Uczeń dyslektyczny ma osłabioną funkcję pamięci - wymaga dłuższego czasu aby zapamiętać wiersz albo tabliczkę mnożenia. Materiał powinien być dzielony na mniejsze całości. np. nie cały wiersz od razu tylko pierwsze 2 zwrotki.
5.Z powodu trudności z szybkim przypominaniem - cierpliwie czekać na odpowiedź, ewentualnie zadawać pytania pomocnicze.
6.Zachęcać dziecko do stałego używania słownika ortograficznego i innych pomocy.
7.Prace pisemne oceniać pod kątem merytorycznym - treści, wiedzy, kompozycji, stylistyki.
8.Nie obniżać oceny za błędy ortograficzne - wskazać możliwość poprawienia błedów,
9.Dyktanda w klasach I - III można zastąpić pisaniem z pamięci.
10.Nie obniżać oceny z prac pisemnych za "brzydkie pismo

Nauczyciel powinien unikać stwierdzeń silnie negatywnych "nie", "źle" "to nie na temat" zasugerować poprawny kierunek wypowiedzi, rozwiązania zadania itp.

Nauczanie będzie efektywne jeśli nie będzie się opierało na emocjach negatywnych, lj strachu, poczuciu wstydu, niepewności, bezradności, lecz na emocjach pozytywnych - zainteresowaniu, zaciekawieniu.

Dyslektykowi często towarzyszą zaburzenia emocjonalne. Z reguły mają one charakter wtórny, gdyż są skutkiem długoletnich niepowodzeń szkolnych. Najpoważniejsze konsekwencje nieprzezwyciężonych trudności w nauce czytania i pisania to neurotyczny rozwój osobowości lub wystąpienie zaburzeń motywacji do nauki i pracy nad sobą.